Netcongestie in Vlaanderen

De energietransitie is in volle gang en dat heeft een impact op onze elektriciteitsnetten. De industrie stapt voor hun productieprocessen, waar mogelijk, over naar stroom in plaats van gas of olie. Ook gezinnen en kleine bedrijven verlaten de fossiele brandstoffen voor bijvoorbeeld elektrische wagens of warmtepompen. We moedigen hen uiteraard aan om dit te blijven doen, het probleem van netcongestie is enkel van toepassing voor grote industriële bedrijven met een afname van meer dan 1 MVA.

De elektrificatie van de industrie vertaalt zich in meer aanvragen van bedrijven en projectontwikkelaars voor nieuwe aansluitingen of verzwaringen van bestaande aansluitingen. Daarnaast verhogen recente technologieën zoals datacentra en industriële batterijen de druk op het elektriciteitsnet. Als die druk te groot is, ontstaat er netcongestie. Je kan het dan ook vergelijken met een file: wanneer alle bedrijven op hetzelfde moment de aan hen toegewezen capaciteit effectief gebruiken, dan kan er tijdelijk en lokaal congestie of netverzadiging optreden.

Het aantal aanvragen voor nieuwe aansluitingen of verzwaring van een bestaande industriële aansluiting is zo sterk toegenomen dat in sommige delen van Vlaanderen verzadiging van ons net kan voorkomen. Daarom kunnen we voor enkele locaties in Vlaanderen het gewenste vermogen voor bepaalde projecten en aanvragen niet op de klassieke manier toekennen.

We begrijpen dat netcongestie bij grote bedrijven heel wat vragen of bezorgdheden opwekt. We benadrukken dat de problematiek van netverzadiging een lokaal fenomeen is. Onderstaande kaart geeft weer waar er op dit moment netcongestie voorkomt.

Voor meer detail kan je ook onze capaciteitswijzer bekijken voor laag- en middenspanning en Grid Hosting Capacity voor hoogspanning bekijken.

Het is de taak van Elia voor hoogspanning en Fluvius voor midden- en laagspanning om een stabiel en veilig elektriciteitsnet te garanderen. Omdat het versterken van transformatorstations, hoogspannings- én distributienetten tijd vraagt, hebben Elia en Fluvius een gezamenlijk actieplan uitgewerkt voor de industrie zodat bedrijven, in afwachting van een definitieve oplossing, hun verdere economische ontwikkeling kunnen voortzetten. Op deze manier zorgen we voor minder file op het elektriciteitsnet.

Het actieplan omvat een reeks technische maatregelen, zowel voor de korte als de lange termijn. Maatregelen op korte termijn zijn nodig om vandaag nog maximaal te voldoen aan de vragen van het bedrijfsleven, het probleem optimaal in kaart te brengen en vooral te focussen op flexibiliteit. Op langere termijn is het nodig om het elektriciteitssysteem volledig aan te passen aan de sterke elektrificatie door te investeren in de fysieke netwerken.

Om op korte termijn nog maximaal te voldoen aan de vragen van het bedrijfsleven, voorzien we heel wat flexibiliteitsoplossingen:

• ‘Fallback flex’ op het distributienet: In afwachting van het flexibel aansluitingscontract kunnen bedrijven die zich in een congestiezone bevinden vanaf dit voorjaar instappen in een lokale flexibiliteitsmarkt. Zo kan bijkomend vermogen in de zone toegelaten worden.
  Deze marktflexibiliteitstoepassing werd recent door ons uitgewerkt en de publieke consultatie voor deze toepassing is afgerond. Het is nu aan de Vlaamse Nutsregulator om dit principe al dan niet goed te keuren.
  In elk geval biedt ‘fallback flex’ een tijdelijke oplossing voor de huidige bedrijvendossiers die bij Fluvius en Elia op tafel liggen. Het zorgt er mee voor dat Vlaamse bedrijven ook in de komende maanden en jaren voort kunnen elektrificeren. Ook voor het Vlaamse net van Elia (30-70 kV) wordt momenteel aan een kortetermijnoplossing gewerkt die het mogelijk maakt dat bedrijven flexibel aansluiten.
• Een flexibel aansluitingscontract op het distributienet en het Vlaamse net van Elia (30-70 kV): Het elektriciteitsverbruik bij bedrijven is erg afhankelijk van concrete bedrijfsprocessen. Een bedrijf heeft niet altijd de volledige capaciteit van zijn aansluiting nodig. Vaak kan er flexibel geschakeld worden tussen elektriciteit (bijvoorbeeld bij e-boilers) en andere energiebronnen (zoals gas of een warmtekrachtkoppeling).
  Met een flexibele aansluiting kan het gewenste verbruik van het bedrijf via modulatie afgestemd worden op de beschikbare capaciteit op dat moment. Hierdoor kunnen meer bedrijven worden toegelaten op het net. Dit principe bestaat al op het Elia-hoogspanningsnet (vanaf 110 kV), maar zou ook mogelijk moeten worden op het Vlaamse distributienet en Vlaamse net van Elia (30-70 kV). De Vlaamse overheid werkt aan het regelgevende kader hieromtrent, in lijn met de Europese EMD5-richtlijn over deze materie. Eénmaal beschikbaar, kunnen Fluvius en Elia de flexibele aansluitingscontracten aanbieden.
• Meer capaciteit op het hoogspanningsnet toelaten: Elia onderzoekt momenteel hoe de transformatorstations tussen het Elia-hoogspanningsnet en Fluvius-distributienet beheerd kunnen worden op een manier dat ze hun huidige limieten tijdelijk en veilig kunnen overschrijden. Hierdoor kunnen ze meer belasting dragen en kunnen we hun potentieel maximaliseren.
• Voorzorgsmaatregelen bij de uitbating van het distributienet: Hierbij wordt de ‘druk’ op het elektriciteitsnet over meer transformatorstations gespreid, door de belasting tussen de transformatorstations te herverdelen. Hierdoor ontstaat op de plaats waar extra vermogen gevraagd wordt opnieuw iets meer ruimte. Dit principe kan wel een impact hebben op de spanningskwaliteit. Hier moet dus voorzichtig en doordacht mee omgegaan worden.

De afgelopen jaren is er veel aandacht gegaan naar de versterking van onze netten en is er versneld geïnvesteerd in de transformatorstations, het hoogspanningsnet en het distributienet. Dit decennium investeren Elia en Fluvius al respectievelijk 4.8 en 11 miljard euro in de hoogspannings- en distributienetten in Vlaanderen. Fluvius stelt begin juni de nieuwste versie van zijn investeringsplan in de distributienetten voor. Elia doet hetzelfde voor haar regionaal ontwikkelingsplan voor Vlaanderen in de zomer van 2025. 

De komende jaren zet deze versnelling zich voort, maar deze kent grenzen op het gebied van betaalbaarheid en haalbaarheid. Dergelijke projecten zijn ingrijpend, zowel qua investeringen als qua timing. Voor grote projecten kost het verkrijgen van de benodigde vergunningen veel tijd.

De schaarste op de markt is ook een vertragende factor. Ook in onze buurlanden is de elektrificatie volop bezig en wordt er veel in het net geïnvesteerd, wat de markt nog meer onder druk zet. Dit heeft invloed op de beschikbaarheid van materialen, wat de kosten en de duur van de investeringen verhoogt.

Naast het technische actieplan moeten de relaties met het bedrijfsleven verder versterkt worden, om sneller zicht te krijgen op hoe de middelgrote en grote Vlaamse bedrijven hun concrete energietransitieplannen zien. De voorspelbaarheid van industriële elektrificatie is een bijkomende uitdaging. Ondanks grote investeringen in het Vlaams elektriciteitsnet kunnen netbeheerders niet exact inschatten welk bedrijf op welk moment, op welke locatie en voor welke toepassing een aanvraag zal indienen.

Vorig jaar liep in de gemeenten Bornem en Puurs-Sint-Amands al een proefproject van Elia, Fluxys, Fluvius en het Vlaamse databedrijf Athumi onder de naam energieGRIP. De betrokken partners breiden het project in 2025 verder uit en zetten een gezamenlijk expertenteam op, dat het komende jaar proactief zal overleggen met de grootste Vlaamse bedrijven, om hun energienoden duidelijk in kaart te brengen.

Meer info over EnergieGRIP? Bezoek dan www.fluvius.be/energiegrip voor meer informatie.

Naast alle acties die Fluvius en Elia zelf voorzien, is het voor de komende jaren ook belangrijk om scherpere maatschappelijke keuzes rond toegang tot het elektriciteitsnet te maken. Op dit moment zijn de netbeheerders wettelijk verplicht een ‘First in, first out’-principe te hanteren: wie eerst een aanvraag indient die technisch in orde is, krijgt de gevraagde capaciteit op het elektriciteitsnet toegewezen.

Elia en Fluvius zijn in overleg met de Vlaamse overheid om samen na te denken over hoe we hier in Vlaanderen mee moeten omgaan, en zo tot een optimale ruimtelijke inplanting van datacenters, batterijparken en andere zware aansluitingen in het Vlaamse elektriciteitssysteem te komen.

Mocht je toch specifieke vragen hebben over jouw situatie kan je deze met ons delen. We behandelen je melding zo snel mogelijk. 

• Wanneer je aansluiting aangesloten is op het laag- of middenspanningsnet (minder dan 25 MW), dan neem je contact op met je Accountmanager van Fluvius of bekijk je onze pagina over aansluitingen voor meer informatie.
• Wanneer je aansluiting aangesloten is op het hoogspanningsnet (meer dan 25 MW), dan neem je contact op met je Key Accountmanager van Elia of bekijk je hun website voor meer informatie.

• Wanneer je aanvraag voor een aansluiting uitgevoerd wordt op het laag- en middenspanningsnet (minder dan 25 MW), dan bekijk je onze pagina over aansluitingen voor meer informatie.
• Wanneer je aanvraag voor een aansluiting betrekking heeft op het hoogspanningsnet (meer dan 25 MW), raadpleeg dan de website van Elia voor meer informatie.